Lekcja 3. Czas teraźniejszy; czasowniki zwrotne; „бути”, „мати”

W tej lekcji utrwalisz koniugację czasu teraźniejszego, nauczysz się używać najczęstszych czasowników zwrotnych oraz konstrukcji posiadania i istnienia „у мене є / нема”. Po tej lekcji potrafisz opowiedzieć o swoich nawykach i powiedzieć, co masz. Poniżej zaczynamy krótką scenką.

Poznajmy się i porozmawiajmy o codzienności

Оля

Привіт! Я Оля. Я навчаюся і працюю вдома.

Максим

Привіт, Олю! Я Максим. Я зараз шукаю нову роботу.

Оля

Що ти робиш вранці?

Максим

Я встаю о сьомій, снідаю і читаю новини.

Оля

Я теж снідаю рано. Потім я навчаюся і займаюся спортом.

Максим

Ти цікавишся іноземними мовами?

Оля

Так, я цікавлюся українською та польською.

Максим

У мене є новий підручник. Хочеш подивитися?

Оля

З радістю! У мене нема словника, тому підручник корисний.

Максим

Добре. Після обіду я працюю і сміюся з мемів у перерві.

Оля

Клас! Ввечері я відпочиваю і слухаю музику.

Pokaż tłumaczenie

Słownictwo kluczowe

Poniższy zestaw pomoże Ci mówić o codziennych nawykach i o tym, co masz. Uczymy się gotowych, użytecznych chunków oraz często używanych czasowników w teraźniejszości.

wstaję / wstawać

я встаю / вставати

jem śniadanie / śniadaniować

я снідаю / снідати

pracuję / pracować

я працюю / працювати

uczę się / uczyć się

я навчаюся / навчатися

czytam / czytać

я читаю / читати

piszę / pisać

я пишу / писати

słucham muzyki

я слухаю музику

odpoczywam

я відпочиваю

rozmawiam z przyjaciółmi

я розмовляю з друзями

lubię kawę

я люблю каву

interesuję się…

я цікавлюся…

poznaję (kogoś), zapoznaję się

я знайомлюся

śmieję się

я сміюся

mam

я маю

nie mam

я не маю

mam… w domu

у мене є… вдома

nie mam słownika

у мене нема словника

czy masz…?

у тебе є…?

tu / tam

тут / там

teraz / zwykle

зараз / зазвичай

Gramatyka i struktury

W czasie teraźniejszym w języku ukraińskim czasowniki odmieniają się przez osoby i liczby. W tej lekcji koncentrujemy się na najczęstszych zakończeniach oraz na czasownikach zwrotnych z cząstką -ся / -сь. Omawiamy też konstrukcje posiadania у мене є / нема oraz użycie бути (w teraźniejszości często domyślne, bezosobowe „jest”).

Wzorce (przykłady zdań): Український: Я працюю вдома. Polski: Pracuję w domu.

Український: Ти читаєш новини. Polski: Czytasz wiadomości.

Український: Вона любить музику. Polski: Ona lubi muzykę.

Czasowniki zwrotne (-ся / -сь): Український: Я знайомлюся з новою групою. Polski: Zapoznaję się z nową grupą.

Український: Ти цікавишся мовами. Polski: Interesujesz się językami.

Український: Ми сміємося разом. Polski: Śmiejemy się razem.

Posiadanie i istnienie: Український: У мене є підручник. Polski: Mam podręcznik.

Український: У мене нема часу. Polski: Nie mam czasu.

Український: Тут є кавʼярня. Polski: Tu jest kawiarnia.

„Бути” w teraźniejszości: często się pomija (kopula zerowa). Український: Моя дружина лікар. Polski: Moja żona jest lekarzem. (w ukr. „є” bywa pomijane)

Mini-lista łączników i zwrotów grzecznościowych: Український: будь ласка — Polski: proszę Український: дякую — Polski: dziękuję Український: так / ні — Polski: tak / nie Український: а також — Polski: a także Український: зазвичай — Polski: zazwyczaj Український: іноді — Polski: czasem

Czytanie / Słuchanie modelowe

Tłumaczenie (PL): Mam na imię Ihor. Uczę się rano i pracuję po obiedzie. Zazwyczaj wstaję o siódmej, jem śniadanie i czytam wiadomości. Mam komputer i słuchawki, dlatego słucham muzyki, kiedy odpoczywam. Interesuję się językiem ukraińskim i codziennie trochę piszę. Nie mam słownika, ale mam podręcznik. Wieczorem rozmawiam z przyjaciółmi online i śmieję się z żartów. Tutaj jest mała kawiarnia, lubię jej atmosferę.

Pytania sprawdzające (odpowiedz pełnym zdaniem po ukraińsku):

1. Jak Ihor organizuje poranek?
2. Co Ihor ma, a czego nie ma?
3. Czym się interesuje Ihor?
4. Co robi wieczorem?
5. Co jest „tu” i co Ihor o tym myśli?

Ćwiczenia

1) Uzupełnianie luk (wstaw właściwą formę i/lub chunk).

Użyj: працюю, працюєш, працюємо, у мене є, у мене нема, цікавлюся, сміюся, є.

a) Я _______ вдома. b) Ти _______ ввечері? c) Ми _______ разом над проєктом. d) _______ ноутбук, але _______ принтера. e) Я _______ музикою. f) Тут _______ бібліотека. g) Я часто _______ з друзями.

2) Transformacje (zachowaj rejestr neutralny).

Przekształć zdania według wzoru: „Я маю X” → „У мене є X”, „Я не маю X” → „У мене нема X”.

a) Я маю підручник. → … b) Я не маю часу. → … c) Я маю навушники. → … d) Я не маю словника. → …

3) Tłumaczenia krótkie (PL → UKR).

Używaj tylko słownictwa z lekcji.

a) Interesuję się językami. b) Mam komputer, ale nie mam drukarki. c) Zwykle wstaję wcześnie i czytam wiadomości. d) Tu jest kawiarnia.

4) Tłumaczenia krótkie (UKR → PL).

a) Я працюю вдома. b) Ми навчаємося вранці. c) У тебе є словник? d) Я сміюся з жартів.

5) Dobieranka (połącz początek i zakończenie wypowiedzi).

Początki:

1. Добрий день!
2. Привіт! Як справи?
3. Вибач, будь ласка,…

Zakończenia: A) дякую! B) у мене є коротке питання. C) у мене все добре.

Pisanie (produkcja)

Zadanie: Napisz krótki tekst (5–6 zdań) o swojej codzienności i o tym, co masz w domu. Użyj czasu teraźniejszego, czasowników zwrotnych oraz konstrukcji у мене є / нема.

Rama (PL):

1. Powitanie (nieformalne lub neutralne).
2. Dwa zdania o poranku (nawyki).
3. Dwa zdania o zainteresowaniach / nauce.
4. Jedno zdanie o tym, co masz / czego nie masz.
5. Zakończenie.

Model (UKR + PL):

Ukraiński → Polski: Cześć! Zazwyczaj wstaję wcześnie, jem śniadanie i czytam wiadomości. Potem uczę się i pracuję w domu. Interesuję się językiem ukraińskim i codziennie trochę piszę. Mam laptop i słuchawki, ale nie mam drukarki. Miłego dnia!

Kultura, wskazówki egzaminacyjne i praca domowa

Notatki kulturowe (PL):

• W języku ukraińskim konstrukcja posiadania to у мене є / нема (dosł. „u mnie jest / nie ma”). To bardzo częste i naturalne.
• Kopula бути w teraźniejszości często jest zerowa: można powiedzieć Моя сестра студентка bez słowa „є”.
• W krótkich wiadomościach online naturalne są proste powitania: Привіт! / Добрий день!

Checklist przed oddaniem wypowiedzi (PL):

• [ ] Użyłem tylko czasu teraźniejszego.
• [ ] Wstawiłem formy osobowe poprawnie (я, ти, він/вона, ми, ви, вони).
• [ ] Co najmniej jeden czasownik zwrotny (-ся).
• [ ] Co najmniej jedna konstrukcja у мене є / нема.
• [ ] Spójność: użyłem prostych łączników (зазвичай, іноді, а також).
• [ ] Rejestr: neutralny i uprzejmy (np. будь ласка, дякую).

Niezbędne zwroty (UKR + PL):

• У мене є… — Mam…
• У мене нема… — Nie mam…
• Я працюю / ти працюєш — Pracuję / pracujesz
• Я навчаюся — Uczę się
• Я цікавлюся… — Interesuję się…
• Я сміюся — Śmieję się
• Тут є… — Tu jest…
• Зазвичай — Zazwyczaj
• Будь ласка — Proszę
• Дякую — Dziękuję
• Привіт! — Cześć!
• Добрий день! — Dzień dobry!

Praca domowa (PL):

1. Napisz krótką wersję (3–4 zdania) o codzienności i posiadaniu.
2. Napisz dłuższą wersję (7–8 zdań) z co najmniej dwoma czasownikami zwrotnymi i trzema zdaniami z у мене є / нема.