Moduły kursu maturalnego z biologii 2026

Chemizm życia

Moduł obejmuje podstawy chemiczne organizmów, od roli jonów nieorganicznych i wody po strukturę głównych makrocząsteczek. Omówione są własności i wiązania cukrów, struktur białkowych, tłuszczów oraz materiału genetycznego oraz ich udział w reakcjach metabolicznych. Po zakończeniu uczący się potrafi wyjaśnić zależności między budową chemiczną a funkcją biologiczną oraz interpretować wpływ zmian chemicznych na procesy życiowe.

Komórka

Moduł dostarcza szczegółowej analizy budowy oraz wewnętrznych struktur komórkowych i ich funkcji. Omówione są elementy takie jak jądro i rybosomy, organelle energetyczne i plastydy, cytoszkielet oraz mechanizmy działania błony komórkowej. Po ukończeniu uczestnik potrafi identyfikować organelle, wyjaśniać ich role i porównywać różnice między typami komórek eukariotycznych.

Energia i metabolizm

Przedmiot opisuje przetwarzanie energii i przemiany biochemiczne w komórkach, obejmując mechanizmy fotosyntetyczne oraz wewnątrzkomórkowe utlenianie związków organicznych. Wyjaśnia funkcję cząsteczek transportujących energię, jak ATP i zredukowane koenzymy, oraz zasady działania i regulacji kataliz enzymatycznych. Po ukończeniu uczeń potrafi analizować szlaki anaboliczne i kataboliczne oraz ocenić znaczenie reakcji redoks dla gospodarki energetycznej komórki.

Podziały komórkowe

Zajęcia wyjaśniają mechanizmy prowadzące do tworzenia nowych komórek, koncentrując się na kopiowaniu DNA i na sposobach rozdziału materiału genetycznego w przebiegu podziału jądra. Przedmiot omawia poszczególne fazy cyklu życia komórki, przebieg kariokinezy i cytokinezy oraz organizację chromatyny i chromosomów. Po ukończeniu uczestnik potrafi rozróżniać rodzaje podziałów jądra, opisać etapy replikacji DNA oraz przewidywać skutki zmian struktury materiału genetycznego dla komórek.

Klasyfikacja i identyfikacja organizmów

Moduł wprowadza zasady systematyki i metody rozpoznawania organizmów na podstawie relacji filogenetycznych. Omówione są narzędzia do rekonstruowania pokrewieństwa, interpretowania diagramów ewolucyjnych oraz porządkowania taksonów w strukturze hierarchicznej. Po ukończeniu kursu uczeń potrafi interpretować drzewiaste wykresy pokrewieństwa, rozróżniać klady i stosować kryteria identyfikacji przy określaniu pokrewieństwa gatunków.

Bakterie, grzyby, protisty

Zestaw zajęć omawia budowę komórkową oraz funkcje trzech grup mikroorganizmów: prokariotycznych mikrobów, organizmów grzybopodobnych i pierwotniaków, ze szczególnym uwzględnieniem różnic morfologicznych i metabolicznych. Analizuje ich role ekologiczne, mechanizmy odżywiania, rozmnażania i wpływ na obiegi materii oraz relacje z innymi organizmami. Po ukończeniu uczeń rozpozna podstawowe cechy grup, wyjaśni ich znaczenie w środowisku i oceni implikacje dla zdrowia i gospodarki.

Różnorodność roślin

Zestaw lekcji omawia różne grupy roślin zamieszkujące środowiska lądowe i wodne, ich budowę anatomiczną oraz sposoby przystosowań do warunków życia. Materiał wyjaśnia strukturę tkanek i organów, mechanizmy gospodarki wodnej oraz strategie pobierania i przetwarzania substancji odżywczych. Po ukończeniu uczeń będzie potrafił rozróżnić podstawowe grupy roślin, opisać ich przystosowania morfologiczne i fizjologiczne oraz interpretować zależności związane z wodą i odżywianiem.

Rozmnażanie i rozwój roślin

Program analizuje procesy rozrodcze, cykl życiowy oraz struktury i funkcje nasion oraz organów generatywnych roślin. Obejmuje mechanizmy zapłodnienia, formowania nasion, anatomię kwiatu, regulację wzrostu i odpowiedzi na bodźce środowiskowe. Po ukończeniu uczestnik będzie potrafił wyjaśnić cykle życiowe roślin, identyfikować elementy budowy kwiatów i nasion oraz opisać mechanizmy rozwoju i reakcji na sygnały z otoczenia.

Różnorodność zwierząt

Moduł przedstawia budowę, funkcje i adaptacje różnych taksonów zwierzęcych oraz podstawowe kryteria ich rozróżniania. Analizowane są cechy morfologiczne, fizjologiczne i ekologiczne oraz przystosowania do konkretnych habitatów, w tym porównanie form z kręgosłupem i bez niego. Po ukończeniu uczestnik będzie potrafił identyfikować główne linie systematyczne, interpretować adaptacyjne znaczenie cech i stosować proste kryteria klasyfikacji.

Funkcjonowanie zwierząt

Moduł opisuje budowę i zadania tkanek, narządów oraz ich zespołów w organizmach zwierzęcych. Wyjaśnia wymianę gazową oraz mechanizmy transportu krwi, przyswajanie i przetwarzanie pokarmu oraz usuwanie produktów przemiany i regulację gospodarki wodno‑jonowej. Po zaliczeniu uczeń będzie potrafił powiązać strukturę z funkcją, ocenić rolę układów w utrzymaniu równowagi wewnętrznej i interpretować podstawowe procesy fizjologiczne.

Regulacja hormonalna i nerwowa

Analiza mechanizmów chemicznego i elektrycznego sterowania funkcjami organizmu u zwierząt i ludzi. Moduł omawia rolę wydzielania wewnętrznego, przewodnictwa nerwowego, odbioru bodźców zmysłowych i kontroli ruchu oraz ich wzajemne interakcje. Po ukończeniu uczeń będzie potrafił wyjaśnić działanie receptorów, zintegrować sygnały hormonalne i nerwowe oraz ocenić przyczyny i skutki zaburzeń nerwowych.

Wirusy, genetyka i biotechnologia

Moduł opisuje budowę wirionów i mechanizmy ich namnażania oraz relacje z komórkami gospodarza. Obejmuje też zasady przekazywania materiału genetycznego i źródła zmienności populacyjnej i molekularnej. Po realizacji uczestnik potrafi interpretować konsekwencje zmian genetycznych i ocenić zastosowania technik inżynierii genetycznej w praktyce.