MaturaMinds Notatki
Autor:
Analiza głównych idei egzystencjalizmu, w tym koncepcji wolności i odpowiedzialności za własne życie.

Filozofia egzystencjalizmu: Sartre i wolność wyboru
Filozofia egzystencjalizmu: Sartre i wolność wyboru
Egzystencjalizm to kierunek filozoficzny, który skupia się na jednostkowym doświadczeniu, wolności i odpowiedzialności za własne życie. Jednym z głównych przedstawicieli tego nurtu był Jean-Paul Sartre. Egzystencjalizm, szczególnie w ujęciu Sartre’a, kładzie nacisk na wolność jednostki, jej zdolność do samookreślenia oraz związane z tym konsekwencje. W tej notatce omówimy kluczowe założenia filozofii egzystencjalizmu oraz koncepcję wolności i odpowiedzialności w ujęciu Sartre’a.
1. Podstawowe założenia egzystencjalizmu
Egzystencja poprzedza esencję:
To jedno z najsłynniejszych stwierdzeń Sartre’a. Oznacza, że człowiek najpierw istnieje i dopiero potem kształtuje swoją esencję (istotę) poprzez wybory i działania.
Przeciwstawia się to tradycyjnemu podejściu, w którym zakładano, że istota ludzka ma z góry określoną naturę lub cel.
Wolność i odpowiedzialność:
Człowiek jest całkowicie wolny w swoich decyzjach, ale wraz z wolnością przychodzi odpowiedzialność za własne życie i wybory.
Absurd i brak obiektywnego sensu życia:
Egzystencjalizm uznaje, że życie nie ma obiektywnego, narzuconego z góry sensu. To człowiek nadaje swojemu życiu sens poprzez własne działania.
2. Jean-Paul Sartre – kluczowe idee
Wolność jednostki:
Sartre uważał, że człowiek jest „skazany na wolność”. Oznacza to, że nie możemy uciec od własnej wolności i musimy dokonywać wyborów w każdej chwili naszego życia.
Nie można „nie wybrać” – każda decyzja, nawet brak działania, jest wyborem.
Odpowiedzialność za własne życie:
Człowiek jest odpowiedzialny za swoje życie i konsekwencje swoich wyborów. Nie można zrzucić winy za swoje działania na innych ludzi, los czy okoliczności.
Wybory jednostki kształtują nie tylko jej własne życie, ale także wpływają na innych – „wybierając siebie, wybieramy także ludzkość”.
3. Wolność a autentyczność
Autentyczność:
Dla Sartre’a życie autentyczne to życie zgodne z własnymi wyborami i wartościami, które jednostka świadomie przyjmuje.
Przeciwieństwem życia autentycznego jest „zła wiara” (fr. mauvaise foi) – oszukiwanie samego siebie, udawanie, że nie mamy wyboru, czy poddawanie się narzuconym zewnętrznie wartościom.
Przykłady życia w autentyczności:
Podjęcie decyzji o wyborze kariery zawodowej na podstawie własnych pragnień i wartości, a nie oczekiwań rodziny.
Odpowiedzialne przyjęcie konsekwencji swoich działań bez zrzucania winy na innych.
4. Wolność jako źródło lęku i nadziei
Lęk (angst):
Wolność wiąże się z poczuciem lęku i niepewności, ponieważ każda decyzja niesie ze sobą nieodwracalne skutki.
Lęk przed wolnością i odpowiedzialnością może prowadzić do unikania decyzji lub udawania, że nie mamy wyboru (zła wiara).
Nadzieja i możliwość zmiany:
Wolność daje również możliwość zmiany siebie i swojego życia w dowolnym momencie. Każdy wybór otwiera nowe możliwości.
5. Sartre i odpowiedzialność społeczna
Wybory jednostki a społeczeństwo:
Sartre uważał, że nasze wybory wpływają nie tylko na nas samych, ale także na społeczeństwo. Wybierając określony sposób życia, pokazujemy, jakie wartości uważamy za ważne.
Zaangażowanie społeczne:
Sartre podkreślał potrzebę zaangażowania w sprawy społeczne i polityczne. Wierzył, że jednostka powinna działać na rzecz zmiany rzeczywistości społecznej i walczyć o wolność innych.
6. Egzystencjalizm a moralność
Brak zewnętrznego źródła moralności:
W egzystencjalizmie nie ma obiektywnego, narzuconego z góry systemu wartości. Człowiek sam tworzy swoją moralność poprzez wybory.
Wybór jako akt moralny:
Każdy wybór jest aktem moralnym, ponieważ pokazuje, jakie wartości jednostka uznaje za ważne.
7. Przykłady egzystencjalnej wolności i odpowiedzialności
Decyzje życiowe:
Podjęcie decyzji o studiach, karierze zawodowej lub założeniu rodziny jako przykład wykorzystania wolności wyboru i przyjęcia odpowiedzialności za konsekwencje.Rezygnacja z ról narzuconych:
Przeciwstawianie się oczekiwaniom społecznym lub rodzinnym, by żyć zgodnie z własnymi przekonaniami.
8. Krytyka egzystencjalizmu
Pesymizm i subiektywizm:
Niektórzy krytycy twierdzą, że egzystencjalizm jest zbyt pesymistyczny, skupiając się na lęku i samotności.Brak uniwersalnych wartości:
Krytyka związana z brakiem obiektywnych norm moralnych, które mogłyby być stosowane wobec wszystkich.
Podsumowanie
Egzystencjalizm, szczególnie w ujęciu Sartre’a, kładzie nacisk na wolność jednostki, odpowiedzialność za własne życie i świadome dokonywanie wyborów. Wolność ta jest jednocześnie darem i ciężarem, ponieważ każda decyzja niesie ze sobą konsekwencje. Sartre zachęcał do życia w autentyczności, przyjęcia odpowiedzialności za siebie i angażowania się w zmiany społeczne. Egzystencjalizm pozostaje jednym z najważniejszych nurtów filozofii XX wieku, który inspiruje do refleksji nad sensem i odpowiedzialnością za własne życie.