Matura ustna z polskiego 2026 – przykładowe pytania i odpowiedzi | MaturaMinds

Jak wygląda matura ustna z polskiego 2026 (wg CKE)?

Egzamin ma 30 minut i składa się z trzech części: 15 minut przygotowania, 10 minut wypowiedzi monologowych oraz około 5 minut rozmowy z zespołem. W tym czasie nie korzystasz ze słowników ani dodatkowych podpowiedzi, a nauczyciele nie wyjaśniają poleceń. Zestaw, który losujesz, zawiera dwa zadania. Całość oceniana jest na 30 punktów. (Arkusze CKEArkusze CKE)

• Zadanie 1: wypowiedź na temat lektury obowiązkowej (poznanej w całości albo we fragmentach) z wybranym kontekstem. (Arkusze CKEArkusze CKE)
• Zadanie 2: omówienie zagadnienia związanego z literaturą, innym tekstem kultury lub językiem na podstawie dołączonego tekstu literackiego/nieliterackiego albo obrazu (tekstu ikonicznego) – również z kontekstem. (Arkusze CKEArkusze CKE)

Czym są „zadania jawne” i jak z nich korzystać?

Na 2026 rok (i kolejne dwa lata) CKE opublikowała listę jawnych zagadnień do zadania 1 – obejmują one m.in. Biblię (wybrane księgi), „Antygonę”, „Makbeta”, ballady Mickiewicza (w tym „Romantyczność”), „Dziady cz. III”, „Lalkę”, „Zbrodnię i karę”, „Potop” i inne pozycje z wykazu lektur. Na egzaminie losujesz jedno takie zagadnienie i łączysz je z kontekstem. (bip.cke.gov.plbip.cke.gov.pl)

Szkielet 10-minutowej wypowiedzi (działa w Zadaniu 1 i 2)

1. Teza / stanowisko (20–30 s) Jedno wyraźne zdanie odpowiadające na pytanie/zagadnienie.

2. Argument 1 (2–3 min) Cytat/parafraza z lektury lub materiału dołączonego w zadaniu, analiza (co? jak? po co?), wniosek.

3. Argument 2 (2–3 min) Drugi, inny aspekt. Wpleć kontekst:

   • historycznoliteracki (epoka, prądy),
   • inny utwór (porównanie),
   • kulturowy (film, obraz, muzyka),
   • językowy (środki stylistyczne a sens).

4. Antyargument / doprecyzowanie (1–2 min) Pokaż, że widzisz złożoność tematu i potrafisz „dobić” tezę.

5. Puenta (20–30 s) Zepnij w całość: „Zatem…”, „Wobec tego…”.

Przykładowe pytania i modelowe odpowiedzi (Zadanie 1 – lektury obowiązkowe)

Poniższe realizacje są długie, „brilliantowe”, prowadzą Cię krok po kroku: myśl → wybór tekstu → dowód → wniosek → kontekst. Traktuj je jako wzorce merytoryczne i językowe – podczas nauki skracaj do 8–10 minut wypowiedzi.

1) „Prawa boskie a prawa ludzkie” – Sofokles, „Antygona”

Teza: W „Antygonie” konflikt praw boskich i praw ludzkich odsłania, że etyka sumienia stoi wyżej niż litera prawa, jeśli to prawo krzywdzi człowieka.

Argument 1 – kreacja Antygony: Antygona świadomie łamie zakaz Kreona, by dopełnić rytuału wobec brata. W micie i tragedii pochówek ma wymiar sakralny – nie jest fanaberią, lecz nakazem boskim. Analiza: Dialogi z Ismeną i Kreonem pokazują jej retoryczną konsekwencję: mówi jasno, na jakiej podstawie działa, odwołuje się do praw niepisanych i wiecznotrwałych (etos). Wniosek: Sofokles nie promuje anarchii, ale hierarchię norm, gdzie „lex” traci moc, gdy rani elementarną godność.

Argument 2 – postawa Kreona: Król reprezentuje rację państwa i porządek. Jednak jego uzasadnienia są instrumentalne – bardziej boi się precedensu niż rozumie wartość rytuału. Analiza języka: krótkie, kategoryczne frazy, groźby, odhumanizowanie przeciwników. Wniosek: Autorytaryzm Kreona rozsypuje wspólnotę, czego dowodem śmierć Hajmona i Eurydyki.

Kontekst – „Makbet” Szekspira: Władza bez hamulców prowadzi do moralnego upadku i tragedii – u Szekspira prywatne zbrodnie, u Sofoklesa systemowe naruszenie ładu. Wniosek wspólny: Nad prawem stanowionym stoi prawo etyczne.

2) „Jaki wpływ na człowieka ma sprawowanie władzy?” – William Szekspir, „Makbet”

Teza: Władza, zdobyta przemocą i oszustwem, zniekształca psychikę, język i relacje – i niszczy zarówno jednostkę, jak i wspólnotę.

Argument 1 – mechanizm upadku: Makbet na początku to dzielny thane, ale po proroctwie i namowach Lady Makbet przełamuje hamulec moralny. Analiza: monologi („sztylet” wyobraźni), metafory krwi i nocnego mroku – język odzwierciedla coraz większą paranoję. Wniosek: Władza bez legitymacji pożera sprawcę.

Argument 2 – język jako dowód degradacji: Im dalej, tym bardziej skracają się wypowiedzi, rośnie rozkazowość i dezorientacja. Retoryka staje się pusta – Makbet nie przekonuje, tylko terroryzuje. Wniosek: Zmiana stylu mówienia ujawnia zmianę sumienia.

Kontekst – „Lalka” Prusa: Wokulski marzy o sprawczości, ale nie depcze norm. U Szekspira droga po trupach kończy się samotnością.

3) „Miłość – siła destrukcyjna czy motywująca?” – Bolesław Prus, „Lalka”

Teza: Miłość w „Lalce” jest ambiwalentna – potrafi napędzać rozwój i pracę, ale bywa niszcząca, gdy staje się projekcją i społecznym performansem.

Argument 1 – jako motor działania: Wokulski tworzy miejsca pracy, ryzykuje majątek, rozwija nowoczesny handel – pragnienie uznania Izabeli staje się paliwem. Analiza: opisy sklepów, inwestycji, spotkań ze Szlangbaumem – wielki projekt modernizacyjny. Wniosek: Uczucie może uszlachetniać działanie.

Argument 2 – jako autodestrukcja: Wokulski idealizuje Izabelę, ignoruje klasowe bariery i oznaki chłodu. Analiza języka: kontrasty narracyjne, ironia, perspektywa Rzeckiego (dziennik) – rozminięcie marzeń z rzeczywistością. Wniosek: Miłość bez poznawczej pokory prowadzi do krachu.

Kontekst – „Zbrodnia i kara” Dostojewskiego: Raskolnikow odkrywa, że uczucie Soni staje się rehabilitujące – odwrotnie niż w „Lalce”, gdzie uczucie bohatera pcha go ku rozpadowi.

Przykładowe pytania i modelowe odpowiedzi (Zadanie 2 – teksty/obrazy/język)

W Zadaniu 2 zawsze masz materiał źródłowy: fragment literacki lub nieliteracki, albo obraz. Twoim celem jest trafnie zinterpretować materiał i połączyć go z drugim tekstem/kontekstem. (Arkusze CKEArkusze CKE)

4) „Jakie funkcje w tekstach kultury pełnią symbole i alegorie?” – na materiale ikonicznym

Krok 1 – Rozpoznanie motywu: Krótko nazwij, co widzisz (np. personifikacje, atrybuty, kompozycję przestrzenną), ale od razu przejdź do znaczeń: „skrzydła = aspiracje/duchowość”, „światło = iluminacja/prawda”, „schody = dążenie”.

Krok 2 – Sens w kontekście pytania: Wyjaśnij po co artysta używa symbolu: skrócenie wywodu, uniwersalizacja, emocjonalizacja przekazu.

Krok 3 – Kontekst literacki: Zderz obraz z literaturą – np. „Romantyczność” (spór wiary i wiedzy) albo „Dziady III” (motywy mesjanistyczne, widzenia). Pokaż podobieństwo funkcji: symbol uspójnia wieloznaczny sens.

Mini-realizacja (streszczona puenta): „Symbole i alegorie pozwalają autorom mówić o tym, co trudne do opisania dosłownie – o wierze, cierpieniu, przemianie. W obrazie X motyw światła nadaje sens całej scenie – jak w ‘Dziadach III’, gdzie widzenia Konrada wyprowadzają prosto ku pytaniu o wolność i odpowiedzialność.”

5) „Czy język kształtuje sposób myślenia?” – na podstawie tekstu publicystycznego

Krok 1 – Teza autora: Wskaż tezę i strategię argumentacji (definicje? przykłady? autorytety?).

Krok 2 – Środki językowe i ich rola: Zwróć uwagę na słownictwo wartościujące, metafory, pytania retoryczne – wyjaśnij, jak działają na odbiorcę.

Krok 3 – Kontekst literacki/językowy: Porównaj z „Lalką” (język towarzyski arystokracji a codzienność biedoty) albo z językiem romantyków (kreowanie rzeczywistości przez słowo-mit).

Mini-realizacja (streszczona puenta): „Język nie tylko nazywa, ale i wartościuje świat – w publicystyce poprzez dobór epitetów, w literaturze poprzez symbole i mity. Dlatego sposób mówienia bohaterów ‘Lalki’ sam w sobie jest argumentem o strukturze społecznej.”

Jak dobierać konteksty, żeby robiły wrażenie?

• Historycznoliterackie: epoka, prąd (np. romantyzm: irracjonalizm, profetyzm; pozytywizm: praca u podstaw, scjentyzm).
• Międzytekstowe: inne lektury („Wesele”, „Chłopi”, „Przedwiośnie” – porównanie motywów).
• Kulturowe: film/obraz (np. Malczewski), muzyka (symbolika w libretcie).
• Językowe: słowotwórstwo, metaforyka, rytm, rola narratora.

Czego oczekuje komisja? Mini-checklista pod kryteria CKE

• Trafność odpowiedzi: mówisz dokładnie o tym, o co pytano.
• Znajomość lektury / materiału: nie streszczasz, tylko analizujesz i wyciągasz wnioski.
• Kompozycja: widoczny wstęp → argumenty → puenta.
• Język i styl: precyzja, poprawność, spójne łączniki (zatem, dlatego, w konsekwencji).
• Rozmowa: doprecyzowania, otwartość na kontrargument, pogłębienia.
• Czas: 10 min monologów + ok. 5 min rozmowy – ćwicz na stoperze. (Arkusze CKEArkusze CKE)

Trening krok po kroku: plan na 14 dni

Dzień 1–2: Format + lista jawna. Wypisz 10 potencjalnych tez do ulubionych lektur. (bip.cke.gov.plbip.cke.gov.pl) Dzień 3–4: Szlifuj szablon wypowiedzi (teza, 2 argumenty, kontekst, puenta). Dzień 5–6: Zadanie 1 – „Antygona”, „Makbet”. Nagraj 2 próbki po 10 min. Dzień 7–8: Zadanie 2 – jeden tekst nieliteracki + jeden obraz. Dzień 9–10: „Dziady III”, „Lalka” – wypróbuj konteksty porównawcze. Dzień 11–12: Symulacja egzaminu: 15 min przygotowania + 10 min monologów + 5 min rozmowy. (Arkusze CKEArkusze CKE) Dzień 13–14: Analiza błędów językowych i kompozycji – popraw i nagraj ponownie.

Mega-pakiet ćwiczeń „z marszu”

A. Ćwiczenia do Zadania 1 (lektury)

1. Antygona – dwie racje: Napisz 2 tezy – pro-Antygona i pro-Kreon – i do każdej 1 mocny argument z analitycznym omówieniem.

   Cel: ćwiczenie widzenia kontrargumentów i wyboru silniejszej racji.

2. Makbet – język i psychika: Wypisz 5 sformułowań opisujących zmianę w języku Makbeta (np. skrótowość, rozkazy, metafory krwi) i pokaż, jak dowodzą jego upadku.

3. Lalka – dwa portrety miłości: Zrób mini-esej ustny: „Miłość jako siła rozwoju” vs. „Miłość jako iluzja” – w każdej części 1 scena + 1 wniosek.

B. Ćwiczenia do Zadania 2 (teksty/obrazy)

1. Obraz w 90 sekund: Wybierz znane przedstawienie (np. J. Malczewski) i w 90 s nazwij 3 symbole + 1 interpretacja funkcjonalna (co symbol robi w sensie).

   Cel: przejście od opisu do sensu.

2. Publicystyka – mapa retoryki: Podkreśl w tekście słownictwo wartościujące i pytania retoryczne; dopisz 2 zdania, jak wpływają na odbiorcę.

3. Kontekst błyskawiczny: Do każdego zadania przygotuj listę 5 kontekstów (lektury, obrazy, zjawiska językowe) i naucz się jednego zdania łączącego każdy z nich z tematem.

Pełne przykładowe realizacje (dłuższe wersje do nauki)

6) „Czym dla człowieka może być wolność?” – „Dziady cz. III” (realizacja rozszerzona)

Teza: Wolność w „Dziadach cz. III” to jednocześnie przestrzeń osobistego wyboru i misja wspólnotowa – dlatego bohaterowie przechodzą od buntu jednostki do ofiary za naród.

Rozwinięcie 1 – Konrad i bunt jednostkowy: Konrad żąda od Boga „rządu dusz” – chce tworzyć ludzi na miarę własnych wizji. Analiza sceny Wielkiej Improwizacji: rytm fraz, emfaza, megalomania języka – to dramat hybris, pragnienia boskiej wszechmocy. Wniosek: Wolność bez odpowiedzialności degeneruje się w przemoc symboliczną.

Rozwinięcie 2 – mesjanizm i ofiara: Wyobrażenie Polski jako Chrystusa narodów kieruje uwagę ku cierpieniu i odkupieniu. Analiza znaków: motywy biblijne, widzenia, proroctwa – wolność ma wymiar transcendencji. Wniosek: Prawdziwa wolność to dar i zadanie, nie tylko „możność”.

Konteksty:

• „Antygona” – sumienie wobec państwa.
• Historia – doświadczenie zaborów i konspiracji.

Puenta: Pokazując ewolucję pojęcia wolności (od ja → my), pokazujesz dojrzałość interpretacyjną.

7) „Motyw winy i kary” – „Zbrodnia i kara” (realizacja skrócona)

Teza: Kara zaczyna się przed sądem – w sumieniu.

Argument: Raskolnikow najpierw konstruuje ideologię wyjątkowości, później rozpada się w języku (urwane zdania, halucynacje). Sonia uobecnia miłosierdzie – jej słowa „idź na rozstaje…” wskazują, że kara to prawda o sobie, a nie tylko wyrok.

Kontekst: „Makbet” – rozpad psychiki po zbrodni; „Lalka” – przeciwstawnie: etyka pracy zamiast legitymizacji przemocy.

Najczęstsze błędy na maturze ustnej i jak ich unikać

• Streszczenia zamiast analizy → Zawsze dodaj „po co”: „Ten symbol nie tylko przedstawia…, ale służy do…”
• Katalog kontekstów bez funkcji → Każdy kontekst dopina wniosek.
• Za krótki monolog → Ćwicz 8–10 minut z zegarkiem i listą przejść („po pierwsze”, „po drugie”, „zatem”).
• Brak puenty → Ostatnie zdanie musi odpowiadać na pytanie.
• Błędy językowe → Powtórz ortografię, składnię, fleksję; matura sprawdza też kulturę języka.

Jak MaturaMinds pomaga przygotować pewną, merytoryczną odpowiedź

• Kurs: Polski podstawowyPolski podstawowy + modułymoduły – lekcje lektur, analizy, szablony wypowiedzi, zadania treningowe.
• Powtórki: MaturAIMaturAI – zadawaj pytania w stylu matury ustnej, trenuj reagowanie w rozmowie.
• Utrwalenie: Materiały e-mailMateriały e-mail – krótkie porcje teorii i mini-ćwiczenia w skrzynce.
• Baza materiałów: Arkusze maturalneArkusze maturalne – autentyczne zadania i symulacje.
• Notatki: NotatkiNotatki – własna baza argumentów i kontekstów.
• Rozszerz horyzont (konteksty!): HistoriaHistoria, Historia sztukaHistoria sztuka, FilozofiaFilozofia, WOSWOS.

FAQ

Czy muszę znać całą listę jawnych na pamięć? Nie musisz cytować jej „z kartki”, ale warto mieć przygotowane tezy i argumenty do najczęstszych motywów (wina/kara, wolność, władza, miłość, tradycja vs. nowoczesność). (bip.cke.gov.plbip.cke.gov.pl)

Czy w Zadaniu 2 zawsze dostanę obraz? Nie. Może to być tekst literacki lub nieliteracki, a czasem tekst ikoniczny. W każdym przypadku łączysz materiał z kontekstem. (Arkusze CKEArkusze CKE)

Ile czasu mam na przygotowanie i jak wygląda rozmowa? 15 minut na przygotowanie + 10 minut monologów; potem ok. 5 minut rozmowy, w której komisja dopytuje o argumenty i konteksty. (Arkusze CKEArkusze CKE)

Na koniec – Twoja „złota trójka” na maturę ustną

1. Zawsze formułuj jasną tezę.
2. Dwa mocne argumenty + funkcjonalny kontekst.
3. Puenta, która odpowiada na pytanie.

Gdy połączysz tę strukturę z regularnym treningiem (nagrania + symulacje) i bazą materiałów z MaturaMinds, matura ustna z polskiego 2026 przestanie być „murem”, a stanie się przewidywalnym zadaniem retorycznym. Do dzieła!

Źródła (CKE)

• Informator – część ustna i pisemna (poziom podstawowy): format, czasy, dwa zadania, zakres oceniania. (Arkusze CKEArkusze CKE)
• Opis zestawu zadań – Zadanie 1 i Zadanie 2: lektura obowiązkowa + materiał (tekst/obraz) i konteksty. (Arkusze CKEArkusze CKE)
• Lista jawnych zadań na lata 2026–2028 (język polski): wykaz zagadnień do Zadania 1. (bip.cke.gov.plbip.cke.gov.pl)